Alerji Nedir? Alerji Belirtileri Nelerdir?

Alerjiler normalde zararsız maddelere karşı bağışıklık sisteminin verdiği tepkidir. Bu tepkiye Alerjik Reaksiyon denir ve şiddeti hafif ila yaşamı tehdit edici arasında değişir. Alerjiniz varsa, duyarlı olduğunuz alerjenle ilk karşılaştığınızda vücudunuz immünoglobulin E (IgE) tipi antikor üreterek tepki verir. IgE antikorları cildinizde, solunum yollarınızda ve mide bağırsak sisteminizde bulunan alerji hücrelerine (mast hücreleri) bağlanır. Bu antikorlar vücudunuza giren alerjenleri bulur ve onları mast hücresine götürerek uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Bu olay mast hücresinden histamin salınmasına neden olur. Histamin alerji belirtilerinize neden olan aracı proteindir ve alerjide kullanılan ilaçların birçoğu histamin etkisini önleyen “antihistaminik” ilaçlardır. Alerjiler çok yaygındır, herkesi etkileyebilir ve genetik geçiş gösterebilir. Özellikle annedeki alerjik durum belirleyici bir rol oynar. Anne ve babası sağlıklı çocuklarda allerji görülme riski %15-25 arasında iken, her iki ebeveyni de alerjik hastalığa sahip olan çocuklarda alerji gelişme riski %50-80 düzeylerine kadar artar. 

Genel olarak alerjik reaksiyon herhangi bir organı etkileyebilir ve farklı klinik bulgulara neden olabilir. Bununla birlikte, hastalık belirtilerinin büyük çoğunluğunu temsil eden aşağıdaki üç karakteristik klinik tablo tanımlanabilir:

• Alerjik konjonktivit. Yaklaşık %15 sıklık ile en sık görülen alerjik hastalıktır. 

• Alerjik bronşiyal astım. Görülme sıklığı %5 civarındadır.

• Atopik dermatit, nörodermatit veya endojen egzama olarak da bilinir. 

Ayrıca kronik sinüzit, otit, ağız/dudak inflamasyonu, gastrit, kolik ve kabızlık gibi çeşitli başka klinik belirtilerle de karşılaşılmaktadır.

Alerjik reaksiyonun en şiddetli şekli anafilaktik şoktur ve genellikle dakikalar içinde ölümcül sonuçlara yol açar. Klasik tetikleyiciler böcek zehirleridir ancak gıda bileşenleri de bu tür ciddi reaksiyonlara neden olabilir.

En Yaygın Alerjiler Nelerdir?

En yaygın alerjiler şunları içerir:

A. Gıda Alerjileri : Gıda alerjilerinde yiyeceği yedikten kısa bir süre sonra alerjik reaksiyon meydana gelir ve belirtiler şiddetli olabilir. Gıda alerjisi belirtileri arasında; vücudunuzun her yerinde veya yalnızca belirli bir kısmında lokalize olan kaşıntı, mide bulantısı ve kusma, ürtiker (kurdeşen), boğazınız, diliniz veya yüzünüz de dahil olmak üzere ağzınızın etrafında şişlik sayılabilir. Semptomlar nadiren anafilaksiyi içerebilir. IgE aracılı gıda alerjilerinin yaklaşık %40'ı tavuk yumurtası beyazı ve inek sütüne yöneliktir. Yer fıstığı alerjisine dair farkındalık da son birkaç yılda artmıştır. Buğday, soya, kabuklu deniz ürünleri de önemli alerjenler arasındadır. Birçok gıda ürünleri arasında alerjik çapraz reaksiyonlar mevcuttur. Örneğin sığır eti alerjisi durumunda diğer tüm inek sütü ürünleri ve dana eti ile çapraz reaktivitenin mevcut olabileceğini unutmamak gerekir.

B. Solunum Alerjileri : Solunum alerjileri, nefes aldığımız havadaki maddelerdir. Yıl boyunca sizi etkileyebilecek uzun süreli alerjenler ve mevsimsel alerjenleri içir. Solunum alerjisi belirtileri arasında; burun akması, burun tıkanıklığı, kaşıntılı burun, hapşırma, gözlerde kaşınma ve sulanma ön plandadır. Astımınız varsa, solunum alerjileri hırıltı ve nefes darlığı gibi belirtilerinizi tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.

Uzun süreli alerjenler şunları içerir:

Evcil Hayvanlar ; Evcil hayvan alerjenleri arasında hayvanın kürkü, derisi, idrarı ve tükürüğündeki belirli proteinler bulunur.

Toz akarları; Toz akarları örümceklerin küçük, sekiz bacaklı akrabalarıdır. Gözünüzle göremeyeceğiniz kadar küçüktürler. Yastık, şilte, halı ve döşeme gibi ev eşyalarının tozunda ve liflerinde yaşarlar.

Hamamböcekleri; Hamamböcekleri 4 ila 5 cm uzunluğunda kırmızımsı kahverengi böceklerdir. Dışkı, tükürük, yumurta ve ölü vücut kısımlarındaki hamamböceği proteinleri alerjik reaksiyonlara neden olabilir.

Küf; Küfler minik mantarlardır. Polen gibi havada yüzen sporları vardır. Yaygın küf alerjileri arasında Aspergillus, Cladosporium ve Alternaria bulunur.

Mevsimsel alerjiler; polenleri içerir. Polen, havada veya yüzeylerde ince toz halinde görünen, ağaçlardan, çimenlerden veya yabani otlardan elde edilen mikrosporlardır. Ağaç polenleri genellikle ilkbaharda, yabani ot polenleri ise sonbaharda ortaya çıkar. Yıldan yıla, genellikle iklim koşullarına bağlı dalgalanmalar meydana gelir. Alerjilerden sorumlu olan baskın polen coğrafi faktörlere de bağlıdır. Buna göre yüksek dağlık bölgelerde polen mevsimi alçak bölgelerdekilerden farklıdır. 

C. İlaç Alerjileri: Antibiyotikler, antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler), insülin, ve kemoterapi ilaçları alerjiye neden olan yaygın ilaçlar arasındadır. Belirtiler şunları içerir: Döküntü, kurdeşen, kaşıntı, nefes darlığı.

D. Lateks: Lateks alerjileri, doğal kauçuk lateks ile tekrar tekrar temastan sonra gelişir. Yaygın doğal kauçuk lateks ürünleri arasında lastik eldivenler, balonlar, prezervatif, bandaj gibi ürünleri bulunur. Latekse karşı en yaygın reaksiyon cilt tahrişidir (kontakt dermatit). Latekse temas eden cilt bölgesinde döküntü olarak kendini gösterir. Latekse maruz kaldıktan birkaç dakika sonra gelişebilir. Yine belirtiler arasında ürtiker, burun akması ve kaşıntısı, nefes almada zorluk olabilir.

E. Böcek Zehiri: Böcek sokmalarında bulunan zehir alerjik reaksiyona neden olabilir. Alerjik reaksiyonlara en sık neden olanlar, bal arısı, eşek arısı, yaban arısı, ateş karıncaları olarak bilinmektedir.Semptomlar şunları içerebilir: Nefes almada zorluk, kurdeşen, yüzde, ağızda veya boğazda şişlik, hırıltı, yutma güçlüğü, hızlı nabız ve kan basıncında düşüş.

Alerjiler ateşe neden olabilir mi?

Hayır, alerjiler ateşe neden olmaz.

Alerjiler bulaşıcı mıdır?

Hayır, alerjiler bulaşıcı değildir. Alerjinizi başka birine yayamazsınız.

Alerji nasıl teşhis edilir?

Alerjiniz olduğunu düşünüyorsanız belirtilerinizin geçip geçmediğini görmek için beklemeyin. Belirtileriniz bir veya iki haftadan uzun sürüyorsa veya yılın belirli zamanlarında tekrar ortaya çıkıyorsa bir alerji uzmanından randevu alın.

Alerji testi nedir? 

Klinik belirtilerin karmaşıklığı laboratuvar testlerinin, alerjik reaksiyonun varlığını doğrulamak veya nedenini belirlemek için hayati önem taşıdığını göstermektedir. Alerji testi, küf, evcil hayvan, arı sokması, lateks, polenler ve besinler gibi alerjenleri tanımlamaya yarar. 

Alerji testi nasıl yapılır? 

Alerji testlerinin farklı türleri vardır. En yaygın alerji testleri deri prick testleri ve kan testleridir.

Deri prick (çizik) testleri, şüphenilen alerjenlerin az bir miktarını ön kolunuzdaki cildinize ince bir iğne aracılığı ile batırarak cildinizin alerjene tepki verip vermediğini kontrol eder. Bu tepkiler ciltte kızarıklık, döküntü veya kabarıklık şeklinde olabilir. Bu test ile solunum, gıda ve penisilin alerjileri kontrol edilebilir.
Kan (IgE) testleri ise bağışıklık sisteminizin belirli bir proteine ​​karşı ürettiği IgE antikorlarını değerlendirir. Küçük bir kan örneği ile çok sayıda alerjen veya alerjenin alt komponentleri saptanabilir. Kolaydır, antialerjik tedavinin kesilmesine ihtiyaç duymaz ve invaziv bir işlem gerekmez. Spesifik IgE antikor düzeyi semptomların ciddiyeti ve klinik tabloyla ilişkili olmayabilir. Tedavi sırasında spesifik IgE antikor düzeylerinde bir düşüş mutlaka meydana gelmez. Ayrıca spesifik IgE antikorlarındaki azalma tedavinin başarısını doğrulamaz.

Alerji testine ihtiyacım olup olmadığını nasıl anlarım?

Alerjiler herkesi farklı şekilde etkiler, aynı alerjiye sahip olsanız bile semptomlarınız arkadaşınızınkinden farklılık gösterebilir. Eğer solunumsal alerjiniz varsa saman nezlesi denilen tablo oluşabilir. Burada baş ağrıları, kaşıntılı sulu gözler, burun akıntısı, tıkanıklığı ve hapşırma, hırıltılı solunum, kronik öksürük sık gözlenir. Besin alerjisi belirtileri genellikle bir şey yedikten sonra 30 dakika içinde ortaya çıkar ancak bazen 2 saati de bulabilir. Gıda alerjisi olanlarda ürtiker, kaşıntı, yüzün dudakların veya dilin şişmesi, hırıltılı solunum, öksürük, bulantı, kusma, karın ağrısı ve kramplar görülebilir. Lateks, koku veya Nikel gibi metallere alerjisi olanlarda cilt bulguları özellikle ciltte yanma hissi, ürtiker, kabarcıklar, döküntüler ön plandadır. Bu yukarıda saydığımız belirtiler sizde de mevcutsa bir hekime başvurup alerji testi yaptırmalısınız. Alerjik reaksiyonlar önceden tahmin edilemeyebilir ve giderek daha şiddetli hale gelebilir.

Alerjiler nasıl tedavi edilir?

Alerjenlerden kaçınmak önemli bir tedavi yaklaşımıdır. Ancak çoğu zaman alerjik reaksiyonları tamamen ortadan kaldırmaz. Reçetesiz ve reçeteli alerji ilaçları da alerjinizi yönetmek için bir çözümdür. Bunlar şunları içerebilir:

* Antihistaminikler

* Burun spreyleri

* Antihistaminik burun spreyleri

* Dekonjestanlar

* Astım ilaçları

* İmmünoterapi

* Tuzlu su ile burun yıkama

Unutmayın, vücudunuz benzersizdir. Bir kişide işe yarayan reçetesiz veya reçeteli ilaçlar sizin için işe yaramayabilir. En doğrusu bir sağlık uzmanıyla konuşun. Sizin için en iyi tedaviyi önermeye yardımcı olacaktır.

Önleme: Alerjileri önlemenin en iyi yolu alerjenlerden kaçınmaktır. Ayrıca semptomlarınızı kontrol altına almak ve alerjik reaksiyonunuzu azaltmak için hekiminizin önerdiği antihistaminikler veya diğer ilaçları günlük olarak alabilirsiniz. Hayvan alerjiniz varsa hayvanları sevmekten, kucaklamaktan veya öpmekten kaçının. Yatak odanıza girmelerine izin vermeyin. Halıların ve diğer yüzeylerin düzenli olarak süpürülmesi toz, hayvan tüyü, polen ve diğer alerjenlerin giderilmesine yardımcı olur. Yüksek verimli partikül (HEPA) hava filtreleri de yardımcı olabilir. Bu hava temizleyicileri havadaki alerjenleri ortamınızdan uzaklaştırır.

Alerjiler ne kadar sürebilir?

Alerjileriniz alerjene maruz kaldığınız sürece devam edecektir. Artık alerjenlerin yakınında olmadığınızda belirtileriniz birkaç saat sonra kaybolacaktır. Bununla birlikte, eğer inhalan alerjiniz varsa, evcil hayvanlara, toz akarlarına ve polenlere sürekli maruz kalma nedeniyle belirtileriniz birkaç gün veya daha uzun sürebilir.

Soğuk algınlığı ve alerji arasındaki fark nedir?

Soğuk algınlığı bulaşıcı virüslere bağlı üst solunum yolu enfeksiyonudur. Alerjiler bağışıklık sisteminizin bir alerjene verdiği tepkidir. Virüsler alerjen değildir. Soğuk algınlığı ve alerjiler genellikle benzer belirtiler verir. Bunlar hapşırma, burun akıntısı, öksürük ve tıkanıklığı içerir. Ancak soğuk algınlığı belirtileri ile alerji belirtileri arasında farklılıklar vardır:

Mukus: Alerjiniz varsa mukusunuz genellikle berrak ve suludur. Soğuk algınlığınız varsa, mukusunuz genellikle daha kalın ve rengi bozuktur (sarı veya yeşil).

Gözler: Alerjiniz varsa gözleriniz kaşıntılı, sulu veya kırmızı olabilir. Soğuk algınlığınız varsa bu belirtiler genellikle gelişmez.

Süre: Tedavi edilmezse alerji belirtileri, alerjenin çevresinden kaybolana kadar haftalarca veya aylarca sürebilir. Soğuk algınlığı semptomları genellikle yaklaşık 10 gün sonra kaybolur.

Bilgilendirme amaçlıdır. Lütfen tanı ve tedavi için hekiminize danışınız.

Talatpaşa Laboratuvarlar Grubu Biyokimya Uzmanı
Profesör Dr. Ahmet VAR