Besin Alerjisi ile Besin Duyarlılığı Aynı Test Midir?

Besin alerjisi ve intoleransı terimleri toplumumuzda genellikle aynı kabul edilmekte ve kavramsal açıdan bir kargaşa yaşanmaktadır. Genellikle toplumumuz besin tüketiminden sonra sindirim sistemimizi ilgilendiren şikayetler olduğunda bunu besin alerjisi olarak algılar. Aslında şikayetlerin bir çoğu gerçek besin alerjisinden ziyade gıdalara bağlı intolerans sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu alanda yapılan bazı çalışmalar gıda intoleransının toplumlarda nüfusun yaklaşık %15-20'sinde görüldüğünü ortaya koymuştur. Besin alerjisi ya da intoleransı sonucu gelişen bazı klinik bulgular benzerlik gösterdiği için bu karışıklığın yaşanması normal görülebilir. Ancak her iki durumun moleküler gelişim mekanizmaları, dolayısıyla tedavileri de çok farklı olduğu için tanının doğru konulması önemlidir.

Besin Alerjisi ve Besin İntoleransı Arasındaki Farklar:

Klinik Bulgular: Besin alerjisinde belirtiler hafif olabildiği gibi yaşamı tehdit eden ağır reaksiyonlara da yol açabilmektedir. Ciltte kızarıklık, kaşıntı ve ödem plakları (ürtiker), dudaklarda ve göz çevresinde şişlik, karın ağrısı, kusma, nefes darlığı, öksürük, boğazda tıkanıklık hissi, dilde şişme, göğüs ağrısı, çarpıntı ve tansiyon düşüklüğü besin alerjisine bağlı bulgulardır. ANAFİLAKSİ ise en ağır besin alerjisi reaksiyonudur.Besin intoleransının klinik bulguları arasında, bağırsak ve sindirim sistemi bulguları, huzursuz bağırsak sendromu, bulantı, kusma, karın ağrısı, midede şişkinlik hissi, gaz, karında kramp tarzı ağrılar, ishal, ödem, aşırı kilo alma, kilo verememe, cilt bulguları, fibromiyalji, migren tipi baş ağrıları, depresyon görülebilir.

Moleküler Açıdan: Besin alerjisi,bağışıklık sistemimizin bazı besin proteinlerini yanlışlıkla tehlikeli olarak algılayıp anormal tepki vermesi sonucu meydana gelmektedir. Besinlere karşı oluşan IgE antikorları ya da diğer bağışıklık sistemimizin elemanları, besin alerjisinin gelişmesinde rol oynamaktadır. Oysa besin intoleransının gelişiminde bağırsak flora bozukluğu ile oluşan geçirgen bağırsak sendromu, veya zayıf immün sistem etkendir. İmmün sistem, geçirgen bağırsaktan giren tam sindirilmemiş yabancı maddelere IgG antikoru oluşumu ile yanıt verir. IgG ve bağlı gıda bileşenlerinin oluşturduğu immün kompleksin, büyük miktarlarda oluşmasının mevcut durumdaki hastalık semptomlarını ağırlaştırabileceği varsayılmaktadır.

Örneğin süt alerjisi ve laktoz intoleransı aynı şey değildir. Süt alerjisinde sütün içerisinde yer alan bir proteine karşı (örneğin kazein) tepki verir.

Örneğin glüten duyarlılığı, buğday alerjisi ve Çölyak temelinde glüten yatan ama birbirinden farklı durumlardır. Gluten duyarlılığı bir besin intoleransıdır ve şişkinlik, gaz, tükenmişlik, beyin sisi, depresyon ile seyreder. Çölyakta glütene karşı otoantikorlar vardır ve genetik yatkınlık gösterir. Glüteni sanki bir virüs gibi algılar, ince barsak etkilenir ve giderek hasar düzeyi artar.

Süre: Besin Alerjisibağışıklık sisteminin besinlere karşı vermiş olduğu ani ve hemen ortaya çıkan tepkidir. Besin intoleransında ise vücudun verdiği tepkiler hemen ortaya çıkmaz, genellikle 2-3 saat sonrasında başlar, bazen 3-4 gün sonra bile ortaya çıkabilir.
Besin miktarı: Gıda alerjisinde besinin miktarı önemli değildir, gıdadan çok az miktarda tüketmek bile ciddi belirtilerin ortaya çıkmasına sebep olabilir. İntolerans söz konusu olduğunda ise belirtilerin ortaya çıkması ya da şiddeti tüketilen gıdanın miktarı ile alakalıdır. Çok az miktardaki besinleri intoleransı olan hastalar sorunsuz şekilde tüketebilir.
Görülme sıklığı: Besin alerjisi çocuklarda %6 erişkinlerde %3 civarında görülürken besin intoleransı çok daha yüksek oranda görülür.

Besin Alerjileri ve İntoleransında Tanı Nasıl Konabilir?                                                                                   

Besin alerjisinin tanısında yapılacak birçok test bulunmaktadır. Deri prik testleri, serumda gıdaya özgün IgE ölçümü, besin provokasyon testleri ile sorumlu besinler belirlenmeye çalışılır.  Besin intoleransı tanısında da besine özgü spesifik IgG’ler kullanılır. Besin intolerans testleri besin alerjisi tanısında kullanılmaz. Sorumlu besinin bulunması sürecinde hastadan besin günlüğü tutması istenmelidir. Besin alerjilerinin tanısında iyi bir hasta-doktor işbirliği gereklidir.

Bilgilendirme amaçlıdır. Lütfen tanı ve tedavi için hekiminize danışınız.

Talatpaşa Laboratuvarlar Grubu Biyokimya Uzmanı
Profesör Dr. Ahmet VAR